Trong bài này chúng tôi sẽ giới thiệu đến các bạn 1 kiến thức vừa quen vừa lạ trong thị trường tài chính đó là trái phiếu (bond). Hầu hết ai cũng từng nghe qua về trái phiếu thế nhưng rất ít người có thể hiểu rõ ràng, chi tiết về loại hình kinh doanh này. Nếu bạn quan tâm tới trái phiếu thì đừng bỏ lỡ bài viết sau của chúng tôi nhé. Vậy trái phiếu là gì? cùng tìm hiểu qua bài viết bên dưới nhé
Table of Contents
Trái phiếu là gì?
Trái phiếu là một chứng nhận nghĩa vụ nợ của người phát hành phải trả cho người sở hữu trái phiếu đối với một khoản tiền cụ thể (mệnh giá của trái phiếu), trong một thời gian xác định và với một lợi tức quy định.
Phân loại trái phiếu
Dựa vào chủ thể phát hành
- Trái phiếu Chính phủ.
- Trái phiếu doanh nghiệp.
- Trái phiếu ngân hàng và các tổ chức tài chính.
Dựa vào hình thức trái phiếu
- Trái phiếu vô danh: không ghi tên của người mua và trong sổ sách của người phát hành. Trái chủ là người được hưởng quyền lợi.
- Trái phiếu ghi danh: có ghi tên của người mua và trong sổ sách của người phát hành.
Dựa vào lợi tức trái phiếu
- Trái phiếu có lãi suất cố định: các nhà đầu tư trái phiếu nhận được lợi tức xác định theo tỷ lệ phần trăm (%) cố định tính theo mệnh giá.
- Trái phiếu có lãi suất biến đổi (lãi suất thả nổi): các nhà đầu tư trái phiếu nhận được lợi tức trả trong các kỳ khác nhau; lợi tức được tính theo mức lãi suất biến đổi theo lãi suất tham chiếu.
- Trái phiếu có lãi suất bằng không: các nhà đầu tư trái phiếu không nhận được lãi, nhưng được mua với giá thấp hơn mệnh giá (mua chiết khấu) và được hoàn trả bằng mệnh giá khi đến thời gian đáo hạn.
Đặc tính cơ bản của trái phiếu
Trái phiếu đơn giản là khoản vay của một công ty. Các nhà đầu tư cho vay bằng cách mua về những trái phiếu mà công ty này phát hành. Đổi lại, công ty sẽ trả lãi (interest coupon) trong khoảng thời gian định kỳ được xác định sẵn (thường là hàng năm hoặc nửa năm một lần) và trả lại khoản gốc vào ngày đáo hạn, chấm dứt việc nợ.
Không như cổ phiếu, trái phiếu có thể thay đổi đáng kể dựa trên các điều khoản trong khế ước, một văn bản qui định bởi pháp luật có nêu rõ các đặc tính của trái phiếu đó. Bởi mỗi đợt phát hành trái phiếu đều không giống nhau, việc hiểu các điều khoản một cách chính xác trước khi đầu tư là điều rất quan trọng. Đặc biệt, có sáu đặc điểm quan trọng khi xem xét đến trái phiếu.
Xem thêm: Cách nhận biết ứng viên nói dối khi tuyển dụng
Đáo hạn
Ngày đáo hạn của trái phiếu là ngày mà khoản vay gốc (principal) hay giá danh nghĩa (par) , giá trị của trái phiếu sẽ được thanh toán cho các nhà đầu tư, và nghĩa vụ trả trái phiếu của công ty sẽ kết thúc.
Bảo đảm/ Không bảo đảm
Một trái phiếu có thể được bảo đảm hoặc không có bảo đảm. Trái phiếu không có bảo đảm được gọi là trái khoán (debenture), trả lãi và trả nợ gốc chỉ có thể được đảm bảo bởi độ tin cậy của công ty phát hành ra nó. Nếu công ty không thành công, bạn có thể chỉ nhận về rất ít từ khoản đầu tư ban đầu. Mặt khác, một trái phiếu được bảo đảm là trái phiếu mà trong đó tài sản cụ thể được cam kết đối với người sở hữu trái phiếu nếu công ty không thể hoàn trả nghĩa vụ nợ của mình.
Xem thêm: Chứng khoán là gì? Hướng dẫn cách chơi chứng khoán 2020
Ưu đãi thanh khoản (Liquidation Preference)
Khi một công ty phá sản, công ty đó sẽ trả lại tiền cho các nhà đầu tư theo một thứ tự cụ thể khi tất toán nợ. Công ty tiến hành trả tiền cho các nhà đầu tư sau khi đã bán hết tất cả tài sản của mình. Nợ cao cấp (senior debt) được trả trước, sau đó là nợ thứ cấp ( subordinated debt) và phần còn lại dành cho các cổ đông.
Trái tức (Coupon)
Trái tức là số tiền lãi phải trả cho người sở hữu trái phiếu, thông thường hàng năm hoặc nửa năm một lần.
Trạng thái Thuế ( Tax Status)
Trong khi phần lớn trái phiếu do công ty phát hành là các khoản đầu tư phải chịu thuế, vẫn có một số trái phiếu chính phủ và trái phiểu địa phương (municipal bond) được miễn thuế, có nghĩa thu nhập và vốn có được nhờ trái phiếu không phải chịu thuế thông thường của nhà nước hoặc địa phương.
Vì nhà đầu tư không phải trả thuế lợi nhuận, trái phiếu miễn thuế sẽ có lãi suất thấp hơn so với trái phiếu chịu thuế tương đương. Một nhà đầu tư phải tính toán lợi tức tương đương thuế (tax- equivalent yield) để so sánh với khoản lợi nhuận của các công cụ chịu thuế.
Quyền mua lại trái phiếu trước khi đáo hạn (Callability)
Một số trái phiếu có thể được thanh toán bởi công ty phát hành trước thời gian đáo hạn. Nếu một trái phiếu có một điều khoản lệnh gọi (call provision), nó có thể được thanh toán sớm hơn, theo sự lựa chọn của công ty, thường là cao hơn một chút so với giá danh nghĩa. (Par).
Phân loại trái phiếu
Có nhiều cách phân loại trái phiếu, cụ thể như sau:
Trái phiếu phân loại theo người phát hành
Trái phiếu của Chính phủ: Chính phủ phát hành trái phiếu nhằm huy động nguồn tiền nhàn rỗi trong nhân dân hay các tổ chức kinh tế xã hội để có nguồn kinh phí đáp ứng hoạt động của Chính phủ, hoạt động xây dựng, kiến thiết các công trình tầm vóc quốc gia… Trái phiếu Chính phủ được đánh giá là uy tín, ít rủi ro nhất trên thị trường.
Trái phiếu của doanh nghiệp: Đây là loại trái phiếu do doanh nghiệp nhà nước, công ty cổ phần hay công ty trách nhiệm hữu hạn phát hành nhằm mục đích thu hút nguồn vốn đầu tư bên ngoài để tăng cường hoạt động sản xuất. Trái phiếu doanh nghiệp rất đa dạng tương ứng với các loại hình doanh nghiệp và quy mô sản xuất của doanh nghiệp.
Trái phiếu của ngân hàng và các tổ chức tài chính: Các ngân hàng và tổ chức tài chính cũng phát hành trái phiếu nhằm tăng nguồn vốn hoạt động.
Phân loại theo lợi tức trái phiếu
Nếu phân loại theo lãi suất thì có 03 loại trái phiếu:
Trái phiếu có lãi suất cố định đây là loại trái phiếu mà lợi tức được xác định theo một tỷ lệ phần trăm cố định tính theo mệnh giá (ngang giá, giá chiết khấu hay giá gia tăng).
Trái phiếu có lãi suất biến đổi hoặc trái phiếu có lãi suất thả nổi là loại trái phiếu được tính theo một lãi suất có sự biến đổi theo một lãi suất tham chiếu khác, tức là lãi suất tham chiếu luôn biến đổi nên lãi suất của trái phiếu cũng biến đổi theo. Lợi tức của trái phiếu có lãi suất biến đổi mỗi kỳ trả cũng là các mức khác nhau
Trái phiếu có lãi suất bằng không: Đây là loại trái phiếu mà người mua không nhận được lãi (không có lợi tức). Thay vào đó, người mua được quyền mua trái phiếu với giá thấp hơn mệnh giá niêm yết (mua chiết khấu) và đến khi đáo hạn thì được hoàn trả bằng mệnh giá phát hành.
Phân loại dựa vào hình thức trái phiếu
Gồm có trái phiếu vô danh và trái phiếu ghi danh. Điểm khác biệt là trái phiếu có ghi tên của người mua lên trái phiếu và trong số phát hành hay không.
Phân loại dựa vào tính chất trái phiếu
- Trái phiếu có thể chuyển đổi: tức là trái chủ được quyền chuyển sang cổ phiếu của công ty đó, được quy định rõ về thời gian và tỷ lệ mua.
- Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu là loại trái phiếu cho phép trái chủ được quyền mua kèm một số lượng nhất định cổ phiếu của công ty.
- Trái phiếu có thể mua lại cho phép nhà phát hành được quyền mua lại một phần
Phân biệt trái phiếu với cổ phiếu
Trái phiếu là chứng chỉ ghi nhận nợ, quyền sở hữu trái phiếu thuộc về chủ nợ (trái chủ). Trong khi đó, cổ phiếu là chứng chỉ góp vốn, các cổ đông là những người sở hữu cổ phiếu.
Trái phiếu do Chính phủ, các doanh nghiệp hay tổ chức kinh tế xã hội phát hành. Còn cổ phiếu do các công ty cổ phần phát hành.
Người đầu tư trái phiếu sẽ thu về được lãi suất còn cổ phiếu ko cho ra lãi suất.
Dù là người sở hữu trái phiếu nhưng chủ nợ không có quyền tham gia vào các hoạt động của công ty. Trái lại, cổ đông sở hữu cổ phiếu là người có quyền tham gia vào mọi hoạt động điều hành công ty.
Việc phát hành trái phiếu là chỉ có hiệu lực trong một thời gian nhất định trong khi cổ phiếu có giá trị vô thời hạn. Cổ phiếu chính là gắn liền với sự tồn vong của công ty.
Đối với đầu tư trái phiếu, người mua được quyền rút khi đến hạn. Trong khi đó, cổ đông góp vốn cho công ty được chuyển hóa dưới dạng cổ phiếu thì không được rút vốn trực tiếp.
Đối với giới đầu tư, đầu tư vào trái phiếu có sự an toàn hơn, ít rủi ro và mức độ rủi ro phụ thuộc và độ an toàn của doanh nghiệp. Đầu tư cổ phiếu có mức độ rủi ro cao.
Trái phiếu có khả năng được chuyển đổi thành cổ phiếu trong khi cổ phiếu không thể chuyển đổi thành trái phiếu.
Đầu tư quỹ trái phiếu có lợi ích gì
– Lợi nhuận ổn định và thường kỳ vọng cao hơn lãi suất tiết kiệm:
Nhằm đáp ứng mong muốn của nhà đầu tư trong việc lên kế hoạch để đạt các mục tiêu tài chính trong cuộc sống.
– Rút vốn bất kỳ lúc nào:
Nhà đầu tư có thể bán chứng chỉ quỹ trái phiếu bất cứ khi nào. Công ty Quản lý Quỹ có trách nhiệm mua lại các chứng chỉ quỹ khi nhà đầu tư có nhu cầu rút vốn.
– Rủi ro thấp hơn các quỹ mở đầu tư chủ yếu vào cổ phiếu:
Quỹ mở trái phiếu chủ yếu đầu tư vào chứng khoán nợ, theo đó mức độ rủi ro thấp hơn cổ phiếu là chứng khoán vốn. Mức độ dao động giá trái phiếu cũng thường thấp hơn mức độ dao động giá cổ phiếu.
– Đa dạng hóa:
Quỹ trái phiếu được đầu tư vào một danh mục gồm nhiều trái phiếu do các tổ chức phát hành khác nhau phát hành. Theo đó, dù chỉ đầu tư với số tiền nhỏ nhà đầu tư cũng sẽ có được sự đa dạng hóa nhằm giảm thiểu rủi ro.
– Rất dễ đầu tư:
Dù nhà đầu tư rất bận rộn hay chưa có đủ kiến thức chuyên sâu về tài chính/ đầu tư hay chưa có nhiều vốn, nhà đầu tư vẫn có thể tham gia Quỹ.
Các loại trái phiếu
Trái phiếu không được nhận lãi suất định kỳ: phát hành bằng cách chiết khấu theo mệnh giá của trái phiếu với 1 giá rất hời và thường tạo ra lợi nhuận khi được trả đáo hạn.
Trái phiếu chuyển đổi: Cho phép chủ sở hữu trái phiếu chuyển đổi nợ của họ thành cổ phiếu (vốn chủ sở hữu) tại một số thời điểm nếu giá cổ phiếu tăng lên đủ cao để thực hiện chuyển đổi.
Những rủi ro khi đầu tư trái phiếu
Rủi ro tái đầu tư
Một trong các đặc điểm cơ bản của trái phiếu là cho phép tổ chức phát hành mua lại trái phiếu trước ngày đáo hạn. Nhờ vậy, trái chủ sẽ nhận được khoản thanh toán gốc có giá trị cao hơn so với mệnh giá.
Tuy nhiên, mặt trái của vấn đề này là nhà đầu tự nhận được tiền nhưng không thể tái đầu tư tại mức lãi suất tương đương. Về lâu dài, rủi ro tái đầu tư có tác động xấu đến lợi nhuận đầu tư.
Để khắc phục tình trạng này nhiều nhà đầu tư sẽ lựa chọn các loại trái phiếu không có đặc tính thu hồi, để nhận được mức lãi suất cao hơn.
Rủi ro lạm phát
Khi lạm phát gia tăng sẽ khiến cho sức mua của các nhà đầu tư sẽ giảm và thu về mức lợi suất âm.
Cụ thể, giả sử một nhà đầu tư trái phiếu có khả năng thu được mức lãi suất 2%, nếu lạm phát tăng lên đến 4% sau khi họ đầu tư, thì lợi suất của nhà đầu tư thực tế chỉ còn là -2%.
Rủi ro tín dụng
Trái phiếu chính phủ thường được coi là an toàn nhất, vì Chính phủ có khả năng thu thuế hoặc phát hành tiền để trả nợ. Tuy nhiên, với các doanh nghiệp phát hành trái phiếu khác thì không dduocj làm như vậy nên khiến cho trái phiếu công ty có mức độ rủi ro cao cũng như phải trả lãi suất cao hơn cho nhà đầu tư.
Đáng chú ý: Sự chuyển biến của lãi suất ngân hàng qua các năm mới nhất 2020
Nếu còn thắc mắc vấn đề gì trong bài viết trên, vui lòng để lại phản hồi bên dưới. Đội ngũ tindung.com.vn sẽ tích cực trả lời những phản hồi của các bạn. Chúc các bạn thành công.
Hữu Đệ – Tổng hợp và Edit
